[A16] توسعه نیافتگیِ توسعه در ایران ( ناصر فکوهی )

برای آسیب شناسی توسعه در ایران، ابتدا باید به تبارشناسی مفهوم توسعه و تاریخچۀ ورود آن به ایران بپردازیم. توسعه مانند بسیاری از مفاهیمی که در قرن بیستم وارد ایران شد، مثل ملیت، دولت ملی و دانشگاه، مفهومی نبود که در داخل ایران شکل گرفته باشد؛ وارداتی بود. لذا انطباق مفهوم توسعه با اقتضائات جامعۀ ایران، نیازمند تلاشی مستمر بود؛ تلاشی که تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران اتفاق نیفتاده بود و همه سعی در تقلید توسعۀ غربی داشتند، آن هم به شکل مکانیکی. از دورۀ ناصری تا انتهای پهلوی دوم، تصور این بود که ما با قدرت و زور می توانیم از ایران یک کشور اروپایی بسازیم و مثلاً تهران را به پاریس تبدیل کنیم. اما انقلاب اسلامی به درونی کردن توسعه کمک کرد. البته اگر کشور درگیر جنگ تحمیلی نمی شد و روندِ درونی سازی، آرام و منطقی پیش می رفت، این انطباق بهتر صورت می گرفت. این سخنرانی، 30 اردیبهشت 1393، در همایش «بررسی تاریخی مسئلۀ توسعه در ایران»، در دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران، ایراد شده است.